Dokument pod nazwą „Program dla Śląska” ogłosił w czwartek 21 grudnia 2017 roku w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach premier Mateusz Morawiecki. To jeden z kluczowych projektów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) i jeden z dwóch dedykowanych w niej regionom (obok Polski Wschodniej). W spotkaniu brali udział parlamentarzyści, reprezentanci organizacji społecznych i związków zawodowych, członkowie rządu (minister sportu Witold Bańka, wiceminister rozwoju Jerzy Kwieciński, wiceminister energii Grzegorz Tobiszowski, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Stanisław Szwed), Wojewoda Śląski Jarosław Wieczorek, Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa, lider NSZZ „Solidarność” Piotr Duda.
Program zawiera m.in. przedsięwzięcia dotyczące dwóch kopalni. Jedno z nich dotyczy budowy i odtworzenia kopalni węgla koksowego – w perspektywie lat 2018-2019, szacunkowym kosztem 1,8 mld zł. Drugie zakłada budowę-odtworzenie kopalni węgla energetycznego – od 2019 r, z perspektywą uruchomienia wydobycia do 2030 r., szacunkowym kosztem ok. 5 mld zł.
Celem Programu ma być m.in. wzmocnienie gospodarcze „obszaru Śląska”. W wprowadzeniu do dokumentu napisano, że ma on na celu doprowadzenie w perspektywie długoterminowej (2030 r.) do zmiany profilu gospodarczego regionu i stopniowe zastępowanie tradycyjnych sektorów gospodarki, takich jak górnictwo i hutnictwo, nowymi przedsięwzięciami w sektorach bardziej produktywnych, innowacyjnych i zaawansowanych technologicznie.
Przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju dokument ma być propozycją odpowiedzi na wyzwania stojące przed regionem, związane ze: zbudowaniem innowacyjnej gospodarki regionalnej, zapewnieniem wysokiej jakości kapitału ludzkiego i społecznego, przeciwdziałaniem degradacji środowiska, zapewnieniem technicznych podstaw rozwoju gospodarki nowego typu oraz funkcjonowania społeczności regionu, przeciwdziałaniem zróżnicowaniom rozwojowym i rozlewaniu się metropolii oraz przywróceniem atrakcyjności inwestycyjnej regionu i obszarów zdegradowanych.
„Program zawiera zestaw działań inwestycyjnych i miękkich wynikający z dostępnych instrumentów finansowanych ze źródeł unijnych oraz krajowych mechanizmów, z przypisanymi im konkretnymi przedsięwzięciami. Na całość składa się, możliwy do realizacji w perspektywie do roku 2020, zintegrowany pakiet odpowiadający na zapotrzebowanie województwa śląskiego z poziomu krajowego” – napisano we wprowadzeniu, zastrzegając, że 2020 r. wyznacza granicę I etapu jego wdrażania.
Podkreślono też, że Program łączy cechy dokumentu strategicznego z operacyjnym, „aby w większym stopniu zagwarantować realizację założonych celów poprzez wdrożenie konkretnych przedsięwzięć rozwojowych”. „Stanowi on jednocześnie narzędzie koordynujące krajowe i europejskie źródła finansowania rozproszone w wielu programach i instytucjach, pochodzące m.in. z krajowych programów operacyjnych i środków budżetu państwa” – wyjaśnili autorzy dokumentu.
Zgodnie z wprowadzeniem, wartość działań i instrumentów bezpośrednio ukierunkowanych na realizację celów Programu do 2023 r. „wyniesie dodatkowo co najmniej 40 mld zł, uwzględniając m.in. koszty przygotowanych i przewidzianych do uruchomienia przed 2020 r. inwestycji infrastrukturalnych. Kwota ta ma wzrosnąć „wraz z dookreśleniem wartości projektów nieposiadających aktualnie wyceny finansowej”.
Program oferuje też działania realizowane w ramach ogólnokrajowego wsparcia, z którego podmioty z woj. śląskiego wykorzystują ok. 5 mld zł. Wskazuje m.in., że dla efektywnej jego realizacji ważna będzie integracja działań i instrumentów, w tym dostępnych na poziomie europejskim (jak inicjatywa Komisji Europejskie „Coal and carbon-intensive regions”.
Dokument zawiera obszerną część analityczną, chwaloną w toku wcześniejszych konsultacji w regionie. Sześć wskazanych w nim szczegółowych celów rozwojowych to: wzrost innowacyjności przemysłu i inwestycji rozwojowych w regionie, zwiększenie aktywności zawodowej i podniesienie kwalifikacji mieszkańców regionu, poprawa jakości środowiska przyrodniczego, rozwój i modernizacja infrastruktury transportowej, wykorzystanie potencjału regionu w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju oraz rozwój innowacji w energetyce, a także poprawa warunków rozwojowych miast.
W kontekście pierwszego z nich wskazano m.in. na wsparcie prowadzone już i kontynuowane w ramach horyzontalnych programów sektorowych, na aktywizację gospodarczą i przyciąganie nowych inwestycji, na poprawę warunków do rozwoju przedsiębiorczości oraz reindustrializację (w tym działania Polskiego Funduszu Rozwoju) i wzrost potencjału innowacyjnego w oparciu o rozwijający się sektor elektromobilności.
Pod kątem zwiększania aktywności zawodowej i podnoszenia kwalifikacji mieszkańców regionu założono m.in. projekty pilotażowego centrum kompetencyjno-demonstracyjnego i rozwoju kompetencji cyfrowych. Hamowaniu procesów depopulacji i rozwojowi szkolnictwa wyższego mają służyć m.in. projekty kierowane do młodych na rynku pracy i wspierające procesy kształcenia na śląskich uczelniach. Planowane są także inwestycje w innowacje społeczne.
Poprawie jakości środowiska przyrodniczego ma sprzyjać trwający już program likwidacji niskiej emisji (ok. 1 mld zł), dofinansowania dokumentacji technicznych dla wspólnot mieszkaniowych czy projekt bezemisyjnego transportu publicznego czy program NCBR i urzędu marszałkowskiego wspierający rozwój technologii i rozwiązań ograniczających zjawisko smogu. Uwzględniono też konkurs na poprawę jakości środowiska miejskiego (m.in. rewitalizacje parków) i dokończenie budowy zbiornika Racibórz Dolny.
Wśród przedsięwzięć związanych z infrastrukturą transportową wymieniono w Programie m.in. wsparcie rozwoju transportu śródlądowego, trwające już lub zapowiadane dokończenie tras A1 i S1 w regionie, budowę obwodnicy Poręby i Zawiercia (a także obwodnicy Tarnowskich Gór i drogi S 11 Kępno – A1 – w miarę dostępnych środków). Z przedsięwzięć kolejowych w Programie umieszczono projekty przewidziane m.in. w Krajowym Programie Kolejowym, w tym – pod nazwą – Śląskiej Kolei Aglomeracyjnej, przesunięty już w znacznej części na kolejne lata projekt dotyczący linii E65.
Zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego ma służyć m.in. realizowany przez Ministerstwo Energii program dla sektora górnictwa kamiennego, wzrost innowacyjności w energetyce (w tym m.in. projekt pilotażowy SOR „Inteligentna Kopalnia” i projekt zgazowania węgla w instalacjach na powierzchni) czy projekty budowy-odtworzenia kopalni węgla koksowego (w latach 2018-2019, przy szacunkowych nakładach 1,8 mld zł), budowy-odtworzenia kopalni węgla energetycznego (od 2019 r. przy szacunkowych nakładach 5 mld zł) i inne projekty infrastrukturalne.
Wśród założeń poprawy warunków rozwojowych miast wykazano utworzenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Górnośląskiej czy tzw. pakiet dla miast średnicy, projekty modelowej rewitalizacji miast czy pilotaż rewitalizacji Bytomia, a także rozwój transportu miejskiego poprzez modernizację infrastruktury i taboru, poprawę sytuacji w sektorze mieszkalnictwa (m.in. pakiet Mieszkanie Plus) czy projekty dotyczące zdrowia i medycyny.
Jednym z przedsięwzięć ujętych w Programie pod kątem rozwoju miast jest budowa do 2023 r. kompleksu rekreacyjno-sportowo-turystycznego pod nazwą Beskidzkie Centrum Narciarstwa – samowystarczalnego energetycznie w oparciu o odnawialne źródła energii, na terenie gmin Brenna oraz Szczyrk, szacunkowym kosztem ok. 830 mln zł.
Zarządzanie i realizacja Programu dla Śląska ma opierać się o: podkomitet ds. Programu przy ministrze rozwoju, komitet sterujący przy Wojewodzie Śląskim, Wojewódzką Radę Dialogu Społecznego (organ opiniodawczo-doradczy) i Polski Fundusz Rozwoju (punkt konsultacyjny). Dużą rolę w realizacji Programu ma także pełnić Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna.
Fotografie: Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach – oficjalna strona internetowa.