Sytuacja prawna konsumentów jest regulowana przez szereg ustaw, m.in przez Ustawę o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego czy Ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, a samą definicję konsumenta znajdziemy a kodeksie cywilnym. W art. 22(1) przeczytamy, że jest to osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Osoba, która dokonuje czynności w związku z prowadzoną działalnością będzie zatem przedsiębiorcą.
Konsument czy przedsiębiorca ?
Przeanalizujmy poniższe przykłady:
Piotr jest studentem. Kupuje laptop w dużej sieci oferującej elektronikę. Piotr jest konsumentem.
Anna prowadzi biuro rachunkowe. Kupuje laptop w tym samym sklepie, co Paweł. Ma zamiar używać go w siedzibie swojej firmy do celów służbowych. Sprzedawcę prosi o wystawienie faktury na jej firmę, podaje niezbędne do wystawienia faktury dane, w tym numer regon. W poniższej sytuacji Anna jest przedsiębiorcą. Oczywiście w innych sytuacjach może być ona traktowana jako konsument – gdyby dokonała zakupu na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą. By zostać uznaną za konsumenta, nie może otrzymać faktury na firmę.
Zwróćmy uwagę, że aby możliwe było mówienie o czynności z udziałem konsumentów, drugą stroną umowy musi być przedsiębiorca. Gdyby Piotr odkupił laptop od znajomego, nie byłby już tratowany jako konsument, gdyż zawarł umowę z innym konsumentem. W literaturze przyjęło się określać umowy, których obie strony są konsumentami, umowami w obrocie powszechnym.
Szczególna ochrona konsumenta
Odróżnienie konsumentów od przedsiębiorców ma ogromne znaczenie praktyczne w związku ze szczególną ochroną konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu. Uprawnienia te regulowane są przez wspomnianą już Ustawę o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. W tym miejscu należy się pewne wyjaśnienie: kodeks cywilny w części poświęconej umowie sprzedaży zawiera katalog uprawnień przysługujących w razie, gdy zakupiony towar z jakiegoś powodu nie jet zgodny z umową. Tych przepisów nie stosujemy jednak w obrocie konsumenckim, gdyż, jak stanowi art. 535(1) kodeksu, mogą być one stosowane do sprzedaży konsumenckiej tylko w takim zakresie, w jakim sprzedaż ta nie jest regulowana odrębnymi przepisami. Od 2003 r. materię tę reguluje Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej i z niej wywodzić będziemy uprawnienia konsumenta.
Na sprzedawcy ciąży cały szereg obowiązków: jest obowiązany udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru, a na żądanie kupującego sprzedawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy Przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie, według wzoru lub na próbę oraz sprzedaży za cenę powyżej dwóch tysięcy złotych sprzedawca jest obowiązany potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia zawartej umowy. Jest ponadto obowiązany wydać kupującemu wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkie elementy jego wyposażenia oraz instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.
Jeżeli nabyty przez konsumenta towar jest niezgodny z umową, konsument może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową poprzez:
– nieodpłatną naprawę albo
– wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów.
Gdyby naprawa/wymiana byłą niemożliwa lub generowała nadmierne koszty bądź gdyby sprzedawca nie zdołał tego zrobić, wreszcie – gdyby naprawa albo wymiana narażała kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy. Nie można jednak odstąpić od umowy, jeśli niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna.
Kupujący traci powyższe uprawnienia, jeśli nie zawiadomił sprzedawcy o zaobserwowanych wadach przed upływem dwóch miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru z umową.
Co oznaczają użyte wyrażenia ?
Kupujący ma szereg uprawnień w razie, gdy towar nie jest zgodny z umową. Ustawa nie wskazuje, czym jest niezgodność z umową. Przeczytamy natomiast, że towar jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową uważa się również nieprawidłowość w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub przez osobę, przez niego do tego oddelegowaną (np. serwisanta), albo przez samego kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.
Powyższe zastrzeżenia dotyczą towarów, których właściwość nie została indywidualnie określona przez strony. W razie bowiem towarów o cechach indywidualnie określonych przez sprzedawcę i kupującego, domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy – chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.
Martyna Kośka
współpraca
Maciej Lisowski
Fundacja LEX NOSTRA
28.01.2013 r.