Zasady zmiany imienia i nazwiska reguluje ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska. Zgodnie z art. 4, zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2) na imię lub nazwisko używane;
3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Katalog te nie ma charakteru zamkniętego, a więc można wystąpić z wnioskiem także w innych sytuacjach. Znam człowieka, który zmianę nazwiska motywował brakiem więzi z ojcem i nie chciał być z nim żaden sposób kojarzony. Jego wiosek został pozytywnie rozpatrzony.
W odniesieniu do punktu drugiego – ma to być imię/nazwisko używane w codziennym, a nie tylko wirtualnym życiu; nie spełnia tego kryterium posługiwanie się danym nazwiskiem na portalu społecznościowych (por. wyrok WSA w Łodzi z 24 września 2008 r. III SA/Łd 147/08).
Zmiana może dotyczyć także zmiany pisowni imienia lub nazwiska. Zmienione nazwisko nie może składać się z więcej niż dwóch członów. Po zmianie imienia można mieć najwyżej dwa imiona.
Do kogo kierujemy wniosek?
Nie można wnioskować o zmianę nazwiska na dowolne – zmiany nazwiska nie dokonuje się w przypadku ubiegania się o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku. Zmiana dokonywana jest wyłącznie na wniosek zainteresowanego.
Wniosek składa się do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego, właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu wnioskodawcy.
Wniosek o zmianę imienia lub nazwiska zawiera:
1) dane osoby, której zmiana dotyczy:
a) imię (imiona), nazwisko oraz nazwisko rodowe,
b) adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub ostatni pobyt stały,
c) w przypadku braku miejsca zameldowania na pobyt, adres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące,
d) numer PESEL”;
2) imię i nazwisko, na jakie ma nastąpić zmiana;
3) uzasadnienie.
Do wniosku o zmianę nazwiska dołącza się:
1) odpis zupełny aktu urodzenia;
2) odpis zupełny aktu małżeństwa;
3) odpisy zupełne aktów urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci;
4) inne dokumenty uzasadniające zmianę nazwiska.
Jeśli wskazane akty zostały sporządzone w Urzędzie, w którym złożono wniosek o zmianę imienia lub nazwiska, to wnioskodawca nie musi ich przedkładać.
Do wniosku należy załączyć dowód opłaty skarbowej w wysokości 37 złotych.
Sytuacja dzieci
Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci i na dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa. Zmiana nazwiska jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci pod warunkiem, że drugi z rodziców wyraził na to zgodę, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko. Jeśli rodzice nie mogą porozumieć się w sprawie zmiany nazwiska, każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka.
Zmiana nazwiska po rozwodzie
Zupełnie inną kwestią jest zmiana nazwiska po orzeczeniu rozwodu, gdy jedno z małżonków przyjęło nazwisko drugiego. Z reguły na zmianę nazwiska decydują się kobiety, nic jednak nie toi na przeszkodzie, by mąż przyjął nazwisko małżonki.
W terminie 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może złożyć oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, iż chce powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Nie można żądać orzeczenia zmiany nazwiska przez sąd, który rozpatruje sprawę o rozwód, gdyż zmiana nazwiska zawsze należy do kompetencji Kierownika USC. Jednocześnie wniosek o zmianę można złożyć dopiero po uprawomocnieniu się tego orzeczenia, co dodatkowo przesądza o tym, że nie można wnosić o stosowne rozstrzygnięcie w wyroku rozwodowym.
Jeśli zainteresowany nie dotrzyma 3-miesięcznego terminu, zmiany nazwiska może dochodzić w trybie przewidzianym w ustawie o zmianie imienia i nazwiska.
Martyna Kośka