Czym jest zdrowie psychiczne, a czym choroba? Jaką pełnią rolę w życiu człowieka? Jak należy dbać o zdrowie psychiczne aby tym samym uniknąć trudności natury psychicznej i wszelakich zaburzeń? Niniejszy tekst dotyka właśnie tej tematyki.
Zdrowie stanowi niezmiernie istotny aspekt życia każdej jednostki. Mowa tu o zdrowiu zarówno psychicznym, jak i fizycznym. Równowaga w tych dwóch obszarach jest niezwykle istotna. Dzięki homeostazie codzienne funkcjonowanie jednostki nie jest utrudnione, a reakcje na oddziaływanie różnego rodzaju bodźców – stresogenne włączając – jest dla niej adekwatne i satysfakcjonujące.
Czym jest zdrowie?
Jak podają specjaliści niniejszej tematyki M. Korzeniowska (1988), R. Gil (2004), A. Dziedziczko (2004), M. Kowalski (2007), A. Gaweł (2007) wyróżnia się trzy definicje postrzegania terminu „zdrowie”. Są to:
– ujęcie biologiczne;
– ujęcie biologiczno-funkcjonalne;
– ujęcie funkcjonalne.
W ujęciu biologicznym punktuje się o somatyzacji parametrycznej. Oznacza to, iż naukowcy skupiają się na stanie fizycznym człowieka.
W ujęciu biologiczno-funkcjonalnym wskazuje się na trójczynnikowość, zgodnie z WHO „Zdrowie jest stanem pełnego, dobrego samopoczucia/dobrostanu (ang. wellbeing) fizycznego, psychicznego i społecznego, a jednostki lub grupy muszą mieć możliwość określania i realizowania swoich dążeń, zaspokajania potrzeb, a także zmiany środowiska bądź radzenia sobie z nim. Dlatego zdrowie jest postrzegane jako zasób życiowy, a nie cel życia. Zdrowie jest pojęciem pozytywnym, obejmującym zasoby osobiste i społeczne oraz możliwości fizyczne, a nie tylko brakiem-obiektywnie istniejącej-choroby, czy niepełnosprawności.”
W ujęciu funkcjonalnym akcentuje się zdolność do efektywnego funkcjonowania jednostki w środowisku. Czym jest zatem termin odnoszący się do „choroby”? Chorobę rozumie się jako:
1) przeciwieństwo zdrowia;
2) wynik subiektywnego postrzegania człowieka określającego jego zadowolenie z fizycznego, psychicznego i społecznego stanu własnego życia;
3) wynik obiektywnego stanu odpowiadającego patologizacji zmiany (nabieraniu niewłaściwych cech) mającej miejsce w organizmie;
4) indywidualnego postrzegania i samopoczucia człowieka.
Definicja zaburzenia psychicznego
Zaburzenia psychiczne, w historii psychiatrii i psychologii doczekały się wielu definicji. W ujęciu medycznym, jak podaje Pużyński (2007), „kulminacją dążeń psychiatrów XIX wieku zmierzających do uznania zaburzeń psychicznych za przejaw chorób ośrodkowego układu nerwowego, a więc za choroby w rozumieniu medycznym, były prace Emila Kraepelina i jego klasyfikacja oraz nozografia zaburzeń psychicznych, która spotkała się z dużym uznaniem współczesnych mu psychiatrów i do dnia dzisiejszego wywiera duży wpływ na systemy klasyfikacyjne” (Pużyński, 2007, s.301).
Aktualnie narzędziem pomocowym wobec osób z rozpoznaniem zaburzeń psychicznym jest Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Zaburzeń Psychicznych OCD-10 oraz Amerykańskiej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Psychicznych DSM- IV, a teraz najnowszej wersji Amerykańskiej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Psychicznych DSM- V, „Autorzy ICD-10 wyjaśniają, że „termin „zaburzenie” jest używany w całej klasyfikacji celem uniknięcia poważniejszych wątpliwości dotyczących terminu „choroba”. Nie jest on terminem ścisłym; używany jest tu celem wskazania na istnienie układu klinicznie stwierdzalnych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem i z zaburzeniami funkcjonowania indywidualnego.
Podobne stanowisko prezentują autorzy DSM-IV, którzy do nazywania poszczególnych kategorii diagnostycznych wyodrębnionych w tej klasyfikacji stosują również termin „zaburzenie”.” (Pużyński, 2007, s.303).
Na gruncie prawa polskiego, w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego (1989), występuje zapis o treści:
„Ilekroć przepisy niniejszej ustawy stanowią o osobie z zaburzeniami psychicznymi, odnosi się to do osoby:
– chorej psychicznie (wykazującej zaburzenia psychotyczne),
– upośledzonej umysłowo,
– wykazującej inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym” (Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535, s.1989).
W innych dokumentach prawnych, takich jak: w Kodeksie Karnym, Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym czy w Kodeksie Cywilnym pojawia się termin „choroba psychiczna”. Ważnym jest jednak to, iż osoby u której rozpoznano chorobę psychiczną, nie można objąć ubezwłasnowolnieniem, stwierdzić u niej niepoczytalności, odmówić np. zawarcia związku małżeńskiego czy unieważnić zawartego już wcześniej. Nie można odebrać osobie z zaburzeniem psychicznym podmiotowości.
Niezbędnym podkreślenia jest to, iż człowiek chory psychicznie przejawia objawy psychotyczne takie jak: halucynacje, trudności w koncentracji i uwadze, niedostosowany nastrój, rozkojarzenie. Co więcej, zgodnie z definicją WHO, niepełnosprawnością intelektualną jest „istotne obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym, występujące przed 18 rokiem życia” (WHO). Zdarza się tak, iż osoby z rozpoznaniem niepełnosprawności intelektualnej cierpią również na zaburzenia psychiczne.
U kogo możliwe jest rozpoznanie zaburzeń psychicznych?
Odpowiedz jest jedna. Każdy może zachorować. Wskazuje się między innymi na:
– czynniki osobowościowe;
– występowania zaburzeń psychicznych w rodzinie jednostki;
– czynniki społeczne, w odniesieniu do psychologicznej podatności na stres i warunki stresogenne.
Zwiększone ryzyko zachorowania pojawia się, gdy w rodzinie występował przypadek zachorowań na zaburzenie psychiczne, niezależnie od jego rodzaju.
Reasumując, związek pomiędzy obszarem somatycznym a psychicznym jest niezwykle ścisłym. Dbanie zarówno o fizyczność jak i psychikę to obowiązkowe zadanie każdego człowieka.
Jeżeli chciałbyś/abyś porozmawiać, czujesz potrzebę zmiany ale nie wiesz od czego zacząć – nie wahaj się!
Nasz psycholog zawsze jest gotowy poświęcić Ci swój czas.
Nasz adres
Sienna 45 lok. 5
00-121 Warszawa
tel. (+48 22) 412-70-02
fax. (+48 22)412-70-03
Autor: mgr Dagmara Maria Boruc
Specjalista z zakresu psychologii, pedagogiki specjalnej, resocjalizacji i wspomagania rodziny.
Fundacja Lex Nostra
Bibliografia
- DSM-IV., (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fourth edition
- (DSM-IV). Washington, DC: American Psychiatric Association; 1994.
- ICD-10.,(2000). ICD- 10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10.
- Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków- Warszawa: „Vesalius”. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Kraków- Warszawa 2000.
- Kowalski M., Gaweł A., (2007). Zdrowie- wartość- edukacja. Wydawnictwo Impuls. Kraków, 2007.
- Gil R., Dziedziczko A., (2004). Pojęcie świadomości zdrowotnej, zdrowia i choroby. Zdrowie Publiczne 2004; 114(2); s. 250-255.
- Korzeniowska E.,(1988). O zdrowiu i jego definicjach. Zdrowie Publiczne, 1988; 99(9); s. 465–471
- Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego., (1989). Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.
- Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535, s.1989. Warszawa 1989.
- Pużyński St., (2007). Choroba psychiczna- problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych Metal illness- problems with definition, diagnosis and legal regulations. Psychiatria Polska 2007, tom XLI, numer 3; strony 299- 308. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
- http://www.who.un.org.pl/