Przedstawiamy treść zapytania poselskiego, a także odpowiedź na nie, będącego pokłosiem publikacji Fundacji LEX NOSTRA, dotyczących wątpliwości przy sposobie wyłaniania operatora polskich punktów przyjmowania wniosków wizowych na Białorusi. Zapytanie złożył poseł klubu sejmowego Kukiz’15 Tomasz Rzymkowski wraz ze swoim klubowym kolegą posłem Adamem Andruszkiewiczem. Odpowiedzi na zapytanie, w imieniu ministra spraw zagranicznych, udzielił wiceminister Jan Dziedziczak, który zaznaczył, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych zna i śledzi publikacje Fundacji LEX NOSTRA.
Zgłaszający: Tomasz Rzymkowski, Adam Andruszkiewicz
Szanowny Panie Ministrze!
W listopadzie 2015 roku i w marcu bieżącego roku, Maciej Lisowski, dyrektor Fundacji LEX NOSTRA, w artykułach opisującym procedurę wyłaniania operatora polskich punktów przyjmowania wniosków wizowych na Białorusi przedstawił szereg niepokojących faktów.
Dyrektor Fundacji LEX NOSTRA pisze o zaskakującym przebiegu procedury przetargowej, w ramach której została wyłoniona firma VFS Global, mająca zarządzać centrami wizowymi na Białorusi na zlecenie polskiego MSZ. VFS Global, która wygrała przetarg na punkty otwarcia przyjmowania wniosków wizowych na Białorusi, ma mieć rzekomo powiązania z funkcjonariuszami dawnego radzieckiego KGB. Jak pisze Maciej Lisowski, oferta VFS Global została wybrana spośród 13 złożonych, przy czym 12 z nich odrzucono z powodów formalnych. Firma zdobyła kontrakt na 9 milionów złotych, mimo, że zaoferowała czwartą co do atrakcyjności cenę, a to właśnie cena była zapisana jako zasadnicze kryterium oceny podmiotów biorących udział w konkursie.
Z ustaleń Fundacji wynika, że proces wyłaniania kontrahentów był prowadzony w sposób nietransparentny i możemy mieć do czynienia z zagrożeniem dla bezpieczeństwa państwa. „VFS Global, jest podmiotem budzącym iście potężną liczbę kontrowersji. Po pierwsze, firma ta, według podmiotów odwołujących się od wyniku konkursu, nie otrzymała koncesji przyznawanej przez władze Białorusi w zakresie ochrony danych osobowych, a przecież posiadanie takiego certyfikatu też figurowało w zapisach przetargu jako warunek konieczny. Co więcej, firma ta ma ścisłe związki ze spółką VF Worldwide Holdings, która również bez właściwego certyfikatu, wygrała podobny przetarg na Litwie. Było to zresztą początkiem skandalu, którego wyjaśnianiem na Litwie zajmuje się specjalna Komisja Śledcza, a prasowe media litewskie obficie rozpisywały się w temacie życiorysów właścicieli firmy, dwóch braci, byłych funkcjonariuszy moskiewskiej KGB. Wydaje się oczywiste, że oba te podmioty gospodarcze są ze sobą ściśle związane, tak personalnie, jak i strukturalnie (spółka córka itd.)” — pisze Dyrektor Fundacji LEX NOSTRA.
Fundacja wskazuje też, że nie ma żadnych danych dotyczących standardów ochrony danych, jakie firma VFS Global prezentuje. „Osoby dobrze znające realia dyplomacji nieoficjalnie przyznają, że pozostawianie tak drażliwych kwestii jak segment wizowy i związane z tym dane drażliwe we władaniu de facto jednej grupy kapitałowej budzi zagrożenia i wątpliwości. Tym bardziej, że kompletnie nie znamy kryteriów doboru pracowników odpowiedzialnych za pobieranie i przetwarzanie danych oraz za kontakt z osobami aplikującymi o wizę. Znamy za to beneficjentów obecnie istniejącej struktury zarządzania sektorem wizowym w krajach naszych wschodnich sąsiadów, i trudno, by fakt że grupą zawiadują byli oficerowie rosyjskiego KGB pozostawał bez znaczenia.” – pisze Maciej Lisowski.
Fundacja LEX NOSTRA zwraca uwagę, że w posiadaniu operatora centrów wizowych znajdują się dane wrażliwe wielu osób ubiegających się o polską wizę, oraz systemy związane z zarządzaniem tymi danymi. Zdaniem Fundacji wątpliwości budził duży pośpiech przy finalizacji umowy (5 listopada poinformowano, że podpisanie umowy odbędzie się sześć dni później).
Co ważne, temat opisany przez Fundację LEX NOSTRA został podjęty i potraktowany poważnie nie tylko przez szereg polskich mediów, lecz również przez dziennikarzy z sąsiedzkich krajów Europy Wschodniej którzy, jak wynika z marcowej publikacji Fundacji LEX NOSTRA, także zgromadzili nowe i niepokojące fakty w zakresie funkcjonowania centrów wizowych w krajach Europy Wschodniej.
W związku z powyższym zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:
1. Czy Panu Ministrowi i Ministerstwu Spraw Zagranicznych znane są opisane w zapytaniu poselskim publikacje medialne Fundacji LEX NOSTRA jak i mediów zagranicznych?
2. Czy Ministerstwo Spraw Zagranicznych weryfikowało w jakikolwiek sposób prawdziwość zdarzeń i faktów opisanych w załączonych do zapytania poselskiego medialnych publikacjach?
3. W jaki sposób Ministerstwo Spraw Zagranicznych kontroluje przebieg wydawania wiz w centrach wizowych na Białorusi na zlecenie polskiego MSZ? Czy proces ten, także gromadzenia danych wrażliwych, podlega ochronie polskich służb wywiadowczych?
4. Czy MSZ ma świadomość, że operatorem punktów wizowych do Polski jest firma prawdopodobnie powiązana z ludźmi wywodzącymi się ze środowiska KGB?
5. Czy zbadano powiązania i środowisko działalności firmy VFS Global, która ma zarządzać wnioskami wizowymi?
6. Czy służby wywiadowcze informowały MSZ o możliwym zagrożeniu w kontekście współpracy z firmą VFS Global?
7. Czy jest prawdą, że oferta firmy VFS Global w zakresie obsługi centrów wizowych na Białorusi została wybrana spośród 13 złożonych, przy czym 12 z nich odrzucono z powodów formalnych, a firma ta zdobyła kontrakt na 9 milionów złotych, mimo, że zaoferowała czwartą co do atrakcyjności cenę, a to właśnie cena była zapisana jako zasadnicze kryterium oceny podmiotów biorących udział w konkursie?
8. Czy Ministerstwo Spraw Zagranicznych planuje dalszą współpracę z firmą VFS Global? Jeśli tak, jaką perspektywę czasową ma obejmować współpraca?
9. Czy nowe kierownictwo MSZ analizowało prawidłowość przebiegu procedury konkursowej z 2015 roku w zakresie zarządzania centrami wizowymi na Białorusi na zlecenie polskiego MSZ?
Z wyrazami szacunku,
Tomasz Rzymkowski
Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Dziedziczak
Szanowny Panie,
w związku z zapytaniem, uprzejmie przedstawiam odpowiedzi na zadane pytania tj.:
1. Czy Panu Ministrowi i MSZ znane są opisane w zapytaniu poselskim publikacje medialne Fundacji LEX NOSTRA jak i mediów zagranicznych?
Ministerstwu Spraw Zagranicznych znane są publikacje medialne Fundacji Lex Nostra. Ministerstwo niejednokrotnie udzielało odpowiedzi na pytania dziennikarzy w sprawie outsourcingu wizowego oraz organizacji postępowania przetargowego na Białorusi. Wyłonienie firmy świadczącej usługi outsourcingu wizowego na Białorusi odbyło się w ramach przetargu, który został przeprowadzony przez Ambasadę Rzeczypospolitej Polskiej w Mińsku na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień publicznych. Przetarg wygrało Konsorcjum Wykonawców: VF Worldwide Holdings Ltd St Louis Business Centre Cnr St Louis & Desroches Streets Port Louis Mauritius; VF Services OOO ul. Surganowa 29, pokój 9, Biuro 1, 220012 Mińsk, Białoruś, RNT Management OOO ul. Żeleznodorożnaja 33, 220089 Mińsk.
2. Czy MSZ weryfikowało w jakikolwiek sposób prawdziwość zdarzeń i faktów opisanych w załączonych do zapytania poselskiego medialnych publikacjach?
Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie komentuje doniesień medialnych prasy zagranicznej.
3. W jaki sposób MSZ kontroluje przebieg wydawania wiz w centrach wizowych na Białorusi na zlecenie polskiego MSZ? Czy proces ten, także gromadzenia danych wrażliwych, podlega ochronie polskich służb wywiadowczych?
Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie może kontrolować „przebiegu wydawania wiz w centrach wizowych” na Białorusi ze względu na to, iż centra te (Punkty Przyjmowania Wniosków Wizowych – PPWW) nie zajmują się wydawaniem wiz. Analiza wniosków oraz podejmowanie decyzji w sprawach wydawania wiz należą do wyłącznej kompetencji konsulów, zaś druk i umieszczanie naklejek wizowych w paszportach jest wykonywane wyłącznie w urzędach konsularnych. PPWW zajmują się jedynie przyjmowaniem wniosków wizowych od klientów, które potem dostarczane są do urzędów konsularnych w celu podjęcia decyzji, a następnie odbiorem paszportów w celu zwrotu ich posiadaczom.
W zakresie ich kompetencji PPWW podlegają systematycznemu nadzorowi ze strony urzędów konsularnych, sprawdzających między innymi takie elementy, jak transparentność procesu przyjmowania wniosków, czy też ochrona danych osobowych. Z kolei proces nadzoru ze strony urzędów konsularnych nad działalnością PPWW podlega stałemu monitoringowi ze strony MSZ, obejmującemu także kontrole i inspekcje.
4. Czy MSZ ma świadomość, że operatorem punktów wizowych do Polski jest firma prawdopodobnie powiązana z ludźmi wywodzącymi się ze środowiska KGB?
MSZ nie posiada informacji, które wskazywałyby na możliwe powiązania firmy VFS Global z osobami wywodzącymi się ze środowiska b. KGB.
5. Czy zbadano powiązania i środowisko działalności firmy VFS Global, która ma zarządzać wnioskami wizowymi?
Wiedza na temat powiązań kapitałowych i właścicielskich spółek z grupy VFS Global jest znana i wynika – jak w każdym innym przetargu – z dokumentów przedkładanych przez wykonawcę składającego ofertę.
6. Czy służby wywiadowcze informowały MSZ o możliwym zagrożeniu w kontekście współpracy z firmą VFS Global?
Służby wywiadowcze nie informowały MSZ o możliwym zagrożeniu w kontekście współpracy z firmą VFS Global. MSZ nie zwracał się o takie informacje, ponieważ nie ma takiego wymogu w przepisach ustawy Prawo zamówień publicznych.
7. Czy jest prawdą, że oferta firmy VFS Global w zakresie obsługi centrów wizowych na Białorusi została wybrana spośród 13 złożonych, przy czym 12 z nich odrzucono z powodów formalnych, a firma ta zdobyła kontrakt na 9 mln PLN, mimo, że zaoferowała czwartą co do atrakcyjności cenę, a to właśnie cena była zapisana jako zasadnicze kryterium oceny podmiotów biorących udział w konkursie?
Oferta złożona przez Konsorcjum Wykonawców: VF Worldwide Holdings Ltd St Louis Business Centre Cnr St Louis & Desroches Streets Port Louis Mauritius; VF Services OOO ul. Surganowa 29, pokój 9, Biuro 1, 220012 Mińsk, Białoruś, RNT Management OOO ul. Żeleznodorożnaja 33, 220089 Mińsk, Białoruś została wybrana na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 poz. 907 ze zm.) w trybie przetargu nieograniczonego, a więc w trybie konkurencyjnym, do którego dostęp mieli wszyscy wykonawcy spełniający warunki udziału w postępowaniu.
Kryteriami oceny ofert były cena usług, a także doświadczenie wykonawcy oraz jakość wymaganego Punktu Przyjmowania Wniosków Wizowych (PPWW) w Mińsku, Grodnie i Brześciu, określone w treści Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ). Wybrana oferta została złożona przez wykonawcę niepodlegającego wykluczeniu i stanowiła ofertę najkorzystniejszą w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 5 ustawy.
Do udziału w postępowaniu przystąpiło 13 wykonawców, którzy złożyli swoje oferty. Spośród 13 wykonawców, 10 zostało wykluczonych z postępowania na podstawie art. 24 ust 2 pkt 4 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych Dz. U. z 2013 poz. 907 ze zm., z powodu braku wykazania spełnienia warunków udziału w postępowaniu, wskutek czego ich oferty, zgodnie z ustawą, zostały uznane za odrzucone.
Oferty 2 wykonawców zostały odrzucone odpowiednio na podstawie art. 89 ust 1 pkt 8 ustawy z powodu nieważności oferty na podstawie odrębnych przepisów oraz na podstawie art. 89 ust 1 pkt 2 ustawy, z powodu tego, że treść oferty nie odpowiadała treści SIWZ.
Do oceny, według przyjętych kryteriów określonych w treści SIWZ, pod uwagę bierze się tylko te oferty, które zostały złożone przez wykonawców niepodlegających wykluczeniu oraz nie zostały odrzucone. W powyższej sytuacji, niezależnie od umiejscowienia Konsorcjum Wykonawców: VF Worldwide Holdings Ltd i VF Services OOO w rankingu cenowym, była to jedyna oferta, podlegającą ocenie wg kryteriów oceny ofert przyjętych w SIWZ.
Procedurę przetargu nieograniczonego w świetle przepisów ustawy cechuje przede wszystkim transparentność, której służy publikacja treści SIWZ na stronie internetowej zamawiającego, co powoduje, że pytania o wyjaśnienia oraz zmiany treści SIWZ zamieszczane są również na stronie zamawiającego. To umożliwia z kolei śledzenie całego procesu na bieżąco przez wszystkie zainteresowane podmioty, które zgodnie z ustawą mają prawo w nim uczestniczyć. Zarzut podnoszony w piśmie, jakoby proces wyłaniania kontrahentów był prowadzony w sposób nietransparentny, należy uznać za bezpodstawny i nieuzasadniony.
Zawiadomienie o wyborze oferty najkorzystniejszej, wykonawcach wykluczonych i ofertach odrzuconych wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym, zostało wysłane wykonawcom ubiegającym się o udział w zamówieniu w dniu 23 września 2015 r. drogą elektroniczną. Tego samego dnia informacja o wyborze oferty najkorzystniejszej została zamieszczona, zgodnie z ustawą, na stronie internetowej Ambasady RP w Mińsku i na tablicy ogłoszeń w miejscu ogólnie dostępnym.
Od chwili otrzymania wyniku rozstrzygnięcia przetargu wykonawcom przysługiwał 10-dniowy okres na wniesienie odwołania od decyzji zamawiającego do Krajowej Izby Odwoławczej (KIO). Z tej możliwości skorzystał jeden podmiot, składając odwołanie do KIO po upływie ustawowego terminu na jego wniesienie, wskutek czego jego odwołanie zostało zwrócone w drodze postanowienia Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej decyzją z dnia 22 października 2015 r. W świetle przepisów ustawy, do czasu zakończenia postępowania odwoławczego, zamawiający nie może zawrzeć umowy. W sytuacji gdy postępowanie odwoławcze zostało zakończone w dniu 22 października 2015 r. decyzją KIO o zwrocie wniesionego odwołania, zawarcie umowy w dniu 11 listopada 2015 r. na kwotę 8 700 000 EUR brutto, zgodnie z ofertą wykonawcy, po uprzednim poinformowaniu w dniu 5 listopada 2015 r. na stronie internetowej Ambasady RP w Mińsku, nie było z całą pewnością niczym nadzwyczajnym.
W zakresie ochrony danych osobowych Wykonawca zobowiązany jest stosować przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), przepisy aktów wykonawczych wydanych na podstawie tejże ustawy, przepisy określone w załączniku X do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 81011/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Wizowy (kodeks wizowy) (Dz.U.UE.L.2009.243.1) oraz standardy ochrony danych, co najmniej równorzędne standardom określonym w dyrektywie 95/46/WE.
Zgodnie z dokumentacją przetargową sprzęt i oprogramowanie winno zostać przygotowane i skonfigurowane przez Wykonawcę w taki sposób, ażeby dane biometryczne pobierane w procesie wizowym spełniały kryteria określone w Decyzji Komisji Europejskiej nr 2009/756/WE z dnia 9 października 2009 r. ustanawiającej specyfikacje techniczne dotyczące norm przyjętych dla cech biometrycznych na potrzeby rozwoju Wizowego Systemu Informacyjnego.
Zarówno Wykonawca, jak i podwykonawca, realizujący zamówienie w zakresie przetwarzania danych osobowych, zobowiązany jest zawrzeć odrębną umowę o powierzeniu przetwarzania danych osobowych, na mocy której zobowiązuje się do przestrzegania ochrony danych osobowych. Wymóg posiadania atestacji systemu informatycznego tworzonego po zawarciu umowy celem realizacji zamówienia nie był i nie mógł stanowić warunku dokumentacji przetargowej koniecznego do uczestniczenia w przetargu i ubiegania się o zamówienie, gdyż dotyczył systemu stworzonego na podstawie wytycznych zamawiającego dopiero po zawarciu umowy. Był to więc warunek niezbędny do realizacji zamówienia, pod rygorem odstąpienia od umowy, tym bardziej, że uzyskanie atestacji zgodnie z przepisami Rozporządzenia Nr 62 Centrum Operacyjno-Analitycznego przy Prezydencie Republiki Białorusi trwa do 90 dni od momentu wystąpienia do wydziału ochrony technicznej danych o jej dokonanie. Wybrany wykonawca, o którym mowa powyżej, realizuje umowę zgodnie z jej postanowieniami.
8. Czy MSZ planuje dalszą współpracę z firmą VFS Global? Jeśli tak, jaką perspektywę czasową ma obejmować współpraca?
Placówki zagraniczne, które podpisały umowy na świadczenie usług outsourcingu wizowego z firmą VFS Global będą prowadzić tę współpracę do czasu zakończenia umowy. Na dzień dzisiejszy następujące placówki zagraniczne mają podpisane umowy z VFS Global na świadczenie usług outsourcingu wizowego: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Kijowie – umowa zawarta do 2017 roku, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Moskwie – umowa zawarta do 2018 roku, Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kaliningradzie – umowa zawarta do 2018 roku, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Ankarze – umowa zawarta do 2018 roku, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Mińsku – umowa zawarta do 2018 roku. W chwili obecnej Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Pekinie przeprowadza postępowanie przetargowe w celu wyłonienia firmy zewnętrznej świadczącej usługi outsourcingu wizowego. Wśród firm, które złożyły w terminie swoją ofertę, jest firma VFS Global.
9. Czy nowe kierownictwo MSZ analizowało prawidłowość przebiegu procedury konkursowej z 2015 roku w zakresie zarządzania centrami wizowymi na Białorusi na zlecenie polskiego MSZ?
Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie realizowało zadań o charakterze kontrolnym i audytowym w zakresie analizy prawidłowości przebiegu procedury konkursowej z 2015 r., dotyczącej zarządzania centrami wizowymi na Białorusi.
Przekazując powyższe odpowiedzi na pytania Panów Posłów, jednocześnie, pragnę zwrócić uwagę na fakt, iż Sąd Okręgowy w Warszawie, w ślad za Krajową Izbą Odwoławczą, odrzucił skargę Serwisowej Spółki Wizowej sp. z o.o. reprezentowanej przez Kancelarię Lex Nostra, związaną z prowadzonym przez Ambasadę RP w Mińsku postępowaniem przetargowym.
Równocześnie informuję, iż z usług outsourcingu wizowego oferowanego przez firmę VFS Global na Białorusi korzystają, oprócz Polski, następujące państwa Unii Europejskiej: Chorwacja, Dania, Estonia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Węgry, natomiast na terytorium innych państw – m.in. Ukrainy i Rosji – większość państw UE (Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Chorwacja, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowenia, Szwecja, Węgry).
Z poważaniem,
Z upoważnienia Ministra Spraw Zagranicznych
Jan Dziedziczak
Sekretarz Stanu