Zatarcie skazania jest pewnego rodzaju fikcją prawną, dzięki której uznajemy, że z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. (art.106 Kodeksu karnego). W efekcie osoba, której skazanie legło zatarciu, może myśleć o sobie jako o osobie niekaralnej i w ten sam sposób musi ją postrzegać otoczenie. Wszystkie adnotacje dotyczące karalności, umieszczone w dowolnego rodzaju dokumentach, muszą zostać usunięte, co więcej, w żadnego rodzaju oświadczeniach osoba taka nie musi ujawniać faktu skazania.
Celem wprowadzenia przez ustawodawcę zatarcia skazania jest przekonanie, że osoba, która odbyła zasądzoną karę, powinna dostać kolejną szansę na to, by odbudować swoje życie, znaleźć pracę i by nie musieć każdego dnia tłumaczyć się z łatki przestępcy.
Kiedy następuje zatarcie skazania?
Zatarcie skazania może nastąpić z urzędu lub na wniosek.
W razie skazania na karę pozbawienia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania, uznania jej za wykonaną lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego po wyjściu z więzienia, a kara nie przekraczała trzech lat, sąd może zarządzić zatarcie już po upływie 5 lat.
W razie skazania na grzywnę, ograniczenia wolności z upływem 5 lat. Sąd może zarządzić zatarcie już po upływie trzech lat.
W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie następuje po roku od prawomocnego orzeczenia.
Zatarciu nie ulegają jedynie przestępstwa na tle seksualnym, jeśli pokrzywdzonym był małoletni do 15 lat.
Aby zapobiec sytuacji, w której osoba skazana za przestępstwo wobec dziecka po zatarciu skazania nadal pracowała z nieletni, sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi – nawet do 15 lat.
Czy będą zmiany?
Trudno prorokować, czy w przyszłości instytucja zatarcia będzie funkcjonowała na powyższych zasadach. Po publikacji wspomnianego we wstępie artykułu, dały się słyszeć głosy, że należy dokonać zmian tam, gdzie w grę wchodzi jakiekolwiek przestępstwo z udziałem dzieci. I tak, zdaniem rzecznika praw dziecka Marka Michalaka spod instytucji zatarcia skazania powinny zostać wyłączone przestępstwa z użyciem przemocy przeciwko dzieciom. Rzecznik zwrócił się w tej sprawie niezwłocznie do Ministra Sprawiedliwości. Ponadto zwrócił się do Ministra Edukacji Narodowej z propozycją rozszerzenia kręgu nauczycieli zobligowanych do przedstawienia informacji o niekaralności o nauczycieli ze szkół i przedszkoli niepublicznych. Także premier Donald Tusk wezwał prawników do „szybkiej refleksji”, aby w przyszłości uniemożliwić sytuację, w której dzieciobójczyni pracuje z dziećmi.
Martyna Kośka