Mój ojciec pozostawił testament, w którym wszystko zapisał mnie. Pominął tym samym moją siostrę. Relacje między nimi nie układał się najlepiej i pewnie ma to być rodzaj kary dla niej. Nieznanym zbiegiem okoliczności testament znalazł się u siostry, która odmawia oddania mi go i grozi, że będzie się starała podważyć go. Czy powinnam brać poważnie te groźby?
Zacznijmy od tego, że nie wolno ukrywać testamentu. Zgodnie z art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego osoba, która znajduje się w posiadaniu testamentu, obowiązana jest go złożyć w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy. Nieważne, w jakiej formie został ten testament sporządzony (a więc czy jest własnoręczny, notarialny czy allograficzny). Konsekwencją niedochowania obowiązku złożenia testamentu jest odpowiedzialność odszkodowawcza względem osoby, która wskutek tego zachowania poniosła szkodę, czyli w praktyce względem spadkobiercy lub zapisobiercy. Ponadto sąd może nałożyć grzywnę na osobę uchylającą się od obowiązku złożenia testamentu.
Od obowiązku złożenia testamentu nie zwalnia nawet fakt, że testament został odwołany.
Wracając do Pani problemu: siostra ma obowiązek złożyć testament w sądzie spadku, aby został otwarty i ogłoszony przez sąd. Sądem spadku jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Jeśli siostra nadal będzie upierała się i nie złoży testamentu, może Pani, w trybie art. 647 i 648 Kodeksu postępowania cywilnego, złożyć w sądzie wniosek o zobowiązanie jej do złożenia testamentu w sądzie spadku. W takiej sytuacji zostanie ona wezwana do stawienia się w sądzie pod rygorem grzywny w celu przesłuchania jej co do faktu posiadania testamentu. Jeśli zostanie dowiedzione, że testament jest w jej posiadaniu, sąd zobowiąże ją do jego wydania.
Dopóki testament nie zostanie otwarty i ogłoszony, nie może zostać wydane na jego podstawie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Jeśli testament został sporządzony w formie aktu notarialnego, można zwrócić się bezpośrednio do notariusza w celu ogłoszenia testamentu.
Podważenie testamentu jest możliwe, jeśli został on sporządzony (art. 945 § 1 Kodeksu cywilnego):
-
w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
-
pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
-
pod wpływem groźby.
Na okoliczności te można się powoływać przed upływem 3 lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku. Osobą mającą interes jest w tym przypadku Pani siostra i to ona musi pamiętać o upływie powyższych terminów.
Jeśli testament został sporządzony w formie aktu notarialnego, podważenie go jest stosunkowo trudne. Czynności notarialne dokonane przez notariusza mają charakter dokumentu urzędowego (wynika to z ustawy Prawo o notariacie). Zaprzeczenie jego treści może nastąpić tylko w szczególnych okolicznościach – osoba, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego, powinna okoliczności te udowodnić. Generalnie złożenie oświadczenia w formie aktu notarialnego daje wysoki stopień prawdopodobieństwa, że osoba składająca takie oświadczenie uzyska zamierzone przez siebie efekty.
Martyna Kośka