Sąd rozpoznając skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, powinien brać pod uwagę przebieg postępowania sądowego od momentu jego wszczęcia do prawomocnego zakończenia, niezależnie od tego na jakim etapie postępowania została wniesiona skarga – orzekł w dniu 28 marca 2013 roku, powiększony siedmioosobowy skład Sądu Najwyższego – Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.
Przedstawiona składowi orzekającemu wątpliwość dotyczyła tego, czy sąd, który ocenia skargę na nieuzasadnioną zwłokę w postępowaniu, ma badać tok całej opóźnionej procedury, począwszy od zgłoszenia sprawy policji lub prokuraturze, aż po postępowanie sądowe, czy też ma koncentrować się wyłącznie na ustaleniu, czy i z jakich powodów doszło do zwłoki na jednym tylko etapie postępowania – tym, na którym poszkodowany złożył skargę.
Zagadnienie zostało przedstawione do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu Sądu Najwyższego przez Prokuratora Generalnego, który uznał, że wobec faktu, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych rozpoznających skargi stron na przewlekłość postępowania sądowego i postępowania przygotowawczego istnieje rozbieżność co do wykładni pojawiającego się w art. 5 ust. 1 ustawy o skardze sformułowania „w toku postępowania w sprawie”.
Sąd przychylił się ku stanowisku, że sąd rozpoznający skargę na przewlekłość postępowania powinien zbadać zarzuty odnoszące się do całości opóźnionego bezzasadnie postępowania – od jego wszczęcia aż po prawomocne orzeczenie i to niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została złożona.
Sąd wskazał ponadto, że ocena przewlekłości postępowania może dotyczyć tylko sprawy do momentu wydania prawomocnego orzeczenia. Wynika to z faktu, że SN rozpoznaje skargi kasacyjne na prawomocne orzeczenia sądowe. Ale jeżeli SN uchyli taki prawomocny wyrok i nakaże ponowne rozpoznanie sprawy w I lub II instancji, to powtórne postępowanie przed tymi sądami może podlegać zaskarżeniu z powodu przewlekłości – aż do ponownego wydania prawomocnego orzeczenia.
Uchwała stanowi odejście do dominującej dotychczas wykładni art. 5 ust. 1 ustawy o skardze, ktry brzmi: ,,Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie.” w szczególności sformułowania ,,w toku postępowania w sprawie”.
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dominował bowiem pogląd, iż tak sformułowany przepis ustawy uprawnia sąd do badania jedynie tego etapu postępowania, w toku którego wpłynęła skarga na przewlekłość. Z tego powodu sąd nie jest uprawniony do kontroli wcześniejszych etapów postępowania sądowego, które zostało zakończone w wyniku wydania merytorycznego orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji.
Przy podejmowaniu uchwały Sąd opierał się również na ugruntowanym orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Należy oczekiwać, że komentowana uchwała będzie mieć istotne znaczenie dla praktyki sądów powszechnych orzekających w sprawach dotyczących skarg na przewlekłość, a w efekcie – przyczyni się do zmniejszenia liczby skarg indywidualnych kierowanych przez polskich obywateli do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
III SPZP 1/13