Każdy pracodawca może kontrolować prawidłowość wykorzystywania przez pracownika zwolnienia lekarskiego. Jeżeli zwolnienie lekarskie dotyczy pierwszych 33 dni choroby (14 dni, jeżeli pracownik ukończył 50 lat) lub jeżeli pracodawca jest płatnikiem zasiłków chorobowych, może podjąć kontrolę we własnym zakresie. Pracodawca może przeprowadzić kontrolę osobiście, ale może również zlecić dokonanie kontroli innemu pracownikowi.
Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystania okresu zwolnienia
Jeżeli okaże się, że pracownik nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego zgodnie z jego przeznaczeniem, to może zostać pozbawiony prawa do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku za cały okres objęty kontrolą, a w szczególnych sytuacjach – zwolniony z pracy w trybie dyscyplinarnym. Kiedy można uznać, że pracownik w niewłaściwy sposób wykorzystuje okres zwolnienia? Chodzi o sytuacje, w których kontrolujący stwierdzi nieobecność pracownika w miejscu zamieszkania bądź gdy np. zauważy, że osoba, która otrzymała zwolnienie z powodu bólu kręgosłupa i winna chodzić na rehabilitację, pracuje w ogrodzie. Może to rodzić przypuszczenie, że z jej stanem zdrowia wcale nie jest tak źle, że nie może stawiać się w pracy.
Co zaś się tyczy niezastania pracownika w domu – nie jest tak, że konsekwencje będą wyciągane natychmiast o bezowocnej próbie skontaktowania się z nim w miejscu zamieszkania. Pracownik powinien w sposób wiarygodny wyjaśnić, gdzie się znajdował (w czasie wizyty pracodawcy mógł być przecież na wizycie kontrolnej). Pracodawca może w takiej sytuacji ponownie odwiedzić pracownika.
Jak zostało powiedziane, pracodawca może dowolnie wskazać pracownika, który w jego imieniu odwiedzi przebywającego na zwolnieniu kolegę. Jeśli dokonywanie takich kontroli nie mieści się w obowiązkach wyznaczonego pracownika, pracodawca może skorzystać z prawa wydania polecenia służbowego, które musi być wykonane przez pracownika, jeśli jest ono zgodne z ustawą i umową o pracę (art. 100 k.p.).
W razie stwierdzenia w trakcie kontroli nieprawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego, kontrolujący sporządza protokół.
Ważny wyrok
W sprawie wypowiedział się Sąd Najwyższy (wyrok SN z 1 lipca 1999 r., I PKN 136/99, OSNP 2000/18/690):
„Nadużycie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego samo w sobie nie może być zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 KP). Jednakże pracownik, który w
czasie zwolnienia lekarskiego podejmuje czynności sprzeczne z jego celem, jakim jest odzyskanie zdolności do pracy, a zwłaszcza czynności prowadzące do przedłużenia nieobecności w pracy, godzi w dobro pracodawcy i działa
sprzecznie ze swoimi obowiązkami (lojalność wobec pracodawcy; obowiązek świadczenia pracy i usprawiedliwienia nieobecności). W konkretnych przypadkach takie zachowanie pracownika może być uznane za ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych.”
Pracownik ZUS-u też może zapukać
Także Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma uprawnienie do przeprowadzenia kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jak i prawidłowości wykorzystania zwolnień lekarskich.
Zakład może wezwać chorującego pracownika do stawienia się przed lekarzem-orzecznikiem, który zbada go i zapozna się z dokumentacją medyczną. Badanie może odbyć się w miejscu pobytu chorego lub w miejscu wskazanym przez ZUS. Jeśli lekarz orzecznik uzna, że nie ma przeciwwskazań, by pracownik wrócił do wykonywania obowiązków, wystawi zaświadczenie korygujące, które określa datę ustania niezdolności do pracy. Pracownik musi w takiej sytuacji wręczyć wystawione zaświadczenie pracodawcy oraz wrócić do pracy. Od decyzji lekarza orzecznika ZUS pracownik może odwołać się do wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych sądu rejonowego w terminie 30 dni.
Podobnie jak pracodawca, przedstawiciele zakładu mogą odwiedzić chorego w domu i sprawdzić, czy wykorzystuje czas zwolnienia lekarskiego na walkę z chorobą.
Choć nie jest to tematem tego artykułu, warto w tym momencie nadmienić, że w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wystawiania zaświadczeń lekarskich, a w szczególności gdy zaświadczenie lekarskie zostało wystawione bez przeprowadzenia bezpośredniego badania ubezpieczonego bądź bez udokumentowania rozpoznania stanowiącego podstawę orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, ZUS może cofnąć upoważnienie do wystawiania zaświadczeń lekarskich na okres nieprzekraczający 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U.2010.77.512 j.t
Martyna Kośka
współpraca:
Maciej Lisowski