Dzisiejszy artykuł porusza tematykę uprawnienia do pochowania oraz sprawowania pieczy nad grobem zmarłego. Najczęściej zgłaszają się do nas klienci, którzy albo nie zgadzają się z tym, że prawo do grobu przysługuje konkretnemu członkowi rodziny, z którymi często pozostają w sporze, bądź też prawo do grobu zostało przyznane na rzecz najbliższego członka rodziny, który zmarł. W takich sytuacjach konieczne jest wytoczenie powództwa o ustalenie prawa do grobu.
Na czym polega prawo do grobu?
W polskich przepisach brak jest definicji legalnej pojęcia ,,prawo do grobu”. W praktyce na prawo do grobu składa się szereg uprawnień majątkowych i niemajątkowych tj. prawo do pochówku w określonym miejscu, prawo do kultu i pielęgnowania pamięci zmarłego, prawo do dysponowania grobem, przenoszeniem zwłok, sposobu postępowania ze zwłokami, urządzenie wystroju nagrobka i inne.
W wyroku z dnia 13 lutego 1979 roku sygn.. I CR 25/79 Sąd Najwyższy wskazał, że: „Uprawnienie do grobu lub do miejsca w grobie rodzinnym ma dwojaki charakter. Przede wszystkim jest to uprawnienie o charakterze dobra osobistego. Do dóbr osobistych człowieka bowiem należy zaliczyć jego prawo, aby jego zwłoki znalazły się w wybranym przez niego miejscu, w szczególności w grobie rodzinnym obok osób mu bliskich. Z drugiej strony uprawnienie do grobu zawiera także elementy o charakterze majątkowym, zakup bowiem miejsca na cmentarzu i urządzenie grobu wymaga świadczeń finansowych, niekiedy bardzo znacznych. Ze względu jednak na dominujący charakter dobra osobistego prawo do grobu nie podlega regułom dziedziczenia. Prawo do pochowania w danym grobie przysługuje z reguły określonym osobom, które same grób urządziły lub dla których został on urządzony. Reguły dziedziczenia mogą co najwyżej służyć za posiłkową wskazówkę w wypadkach, gdy miejsca w grobie rodzinnym nie zostały z góry przeznaczone przez osobę, która go urządziła, dla określonych osób bliskich”.
Komu przysługuje prawo do grobu?
Zgodnie z art. 10 ust. 1 Ustawy o cmentarzach komunalnych i chowaniu zmarłych z dnia 31 stycznia 1959 r. prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa rodzina osoby zmarłej:
1) pozostały małżonek(ka);
2) krewni zstępni;
3) krewni wstępni;
4) krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa;
5) powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.
W przypadku, gdy zmarłym jest osoba wojskowa w czynnej służbie prawo to przysługuje organom wojskowym w myśl przepisów szczególnych. Podobnie wygląda sytuacja w związku z pochowaniem osób zasłużonych wobec Państwa, prawo przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym.
Do którego sądu złożyć pozew?
Sądem właściwym jest w sprawach o ustalenie prawa do grobu jest zawsze Sąd Okręgowy Wydział Cywilny.
Jaka jest wysokość opłaty od pozwu?
W sprawach dotyczących powództwa o ustalenie prawa do grobu pobierana jest zawsze opłata stała w kwocie 600,00 zł.
Kogo wskazać w pozwie, jako stronę pozwaną?
Najczęstszym błędem jaki popełniają najczęściej i osoby fizyczne i profesjonalni pełnomocnicy jest skierowanie pozwu przeciwko niewłaściwej osobie. Przykładowo jeżeli cmentarz nie jest komunalny, lecz prywatny (czego osoby wytaczające powództwo) nie sprawdzają i przykładowo zamiast pozwać parafię będącą zarządcą cmentarza, pozywają miasto, które sprawuje pieczę nad cmentarzem. Najciekawszą sytuację z jaką się spotkaliśmy było pozwanie M. St. Warszawy zamiast członka rodziny, któremu przysługiwało prawo do grobu. Jakie są konsekwencje pozwania niewłaściwego podmiotu? Jeżeli błędnie zostanie oznaczona stron pozwana sąd oddali powództwo wobec braku legitymacji biernej i zasądzi od powoda koszty zastępstwa procesowego.
Oczywiście istnieje możliwość poprawienia błędu i ponowne oznaczenie strony pozwanej jednakże konieczność poniesienia kosztów związanych z nieprawidłowym pozwaniem będzie nieunikniona.
Czy jeżeli ja pokryłem koszty pochówku to zostanie mi przyznane prawo do grobu?
jątki kiedy prawo do grobu może zostać przyznane innym osobom i według innej kolejności niż wskazana w art. 10 ust. 1 ustawy o cmentarzach komunalnych i chowaniu zmarłych z dnia 31 stycznia 1959 roku.Czy jeżeli nie zostałem wskazany w testamencie to nie przysługuje mi prawo do grobu po zmarłym?
Kilkukrotnie spotkałam się z sytuacjami, kiedy osoby, które zostały z jakichś przyczyn pominięte w testamencie pozostawały w błędzie, że nie przysługuje im prawo do grobu po zmarłym. Jest to oczywiście pogląd błędny, gdyż ze względu na dominujący charakter dobra osobistego prawo do grobu nie podlega regułom dziedziczenia i nie wyłącza praw osoby bliskiej mimo pominięcia ich w testamencie – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 grudnia 2017 roku sygn. I ACa 559/17.
Autor: Katarzyna Walków
Radca prawny